จักรพรรดิอเล็กซานเดอร์ที่ 1 หรือพระนามเต็มคือ อะเลคซันดร์ ปัฟโลวิช (รัสเซีย: Александр Павлович) ทรงเป็นจักรพรรดิแห่งรัสเซียระหว่าง ค.ศ. 1801 ถึง ค.ศ. 1825 และทรงเป็นกษัตริย์แห่งโปแลนด์พระองค์แรกที่เป็นชาวรัสเซีย ระหว่างค.ศ. 1815 ถึง 1825 และยังทรงเป็นแกรนด์ดยุกแห่งฟินแลนด์ชาวรัสเซียพระองค์แรกเช่นกัน นอกจากนี้ พระองค์ยังเป็นบิดาอุปถัมภ์ของเจ้าหญิงอเล็กซันดรินา วิกตอเรีย แห่งเคนต์ ว่าที่สมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรียแห่งสหราชอาณาจักรในอนาคต เสด็จพระราชสมภพในเซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก เป็นโอรสของแกรนด์ดยุกพอล เปโตรวิช (ภายหลังคือ จักรพรรดิพอลที่ 1) และขึ้นครองราชบังลังก์รัสเซียภายหลังที่พระบิดาถูกปลงพระชนม์ พระองค์ปกครองรัสเซียในช่วงที่ยุโรปเกิดสงครามใหญ่ คือสงครามนโปเลียน แม้พระองค์เป็นคนหัวเสรีแต่ก็ทรงใช้นโยบายการปกครองแบบรวมศูนย์ ในปีแรกของรัชสมัย พระองค์ทรงริเริ่มการปฏิรูปเล็ก ๆ ในสังคม และไม่กี่ปีต่อมาก็มีการปฏิรูปสังคมขนานใหญ่ มีการปฏิรูปการศึกษาให้มีความเป็นเสรี และแม้ว่าจะทรงให้คำมั่นที่จะปฏิรูปรัฐธรรมนูญและการปฏิรูประบอบทาสอย่างเด็ดขาดแต่ประเด็นนี้ก็ไม่มีอะไรที่เป็นรูปธรรมขึ้นมา ในช่วงครึ่งหลังของรัชสมัย พระองค์ก็ใช้อำนาจอย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาดมากขึ้นจนเกิดเป็นฝ่ายต่อต้านพระองค์ขึ้นมากมาย การปฏิรูปที่ค้างคาต่าง ๆ ถูกทำให้แล้วเสร็จในช่วงนี้ พระองค์ทรงกำจัดโรงเรียนที่มีครูเป็นต่างชาติ และเปลี่ยนระบบการศึกษาให้อิงศาสนามากยิ่งขึ้นและยังปลูกฝังค่านิยมทางการเมืองแบบอนุรักษนิยมพระองค์เข้าร่วมกับพันธมิตรต่อต้านนโปเลียนที่มีสหราชอาณาจักรเป็นแกนนำ โดยในปี 1805 ได้เข้าร่วมกับสหราชอาณาจักรในสงครามประสานมิตรครั้งที่สาม จนกระทั่งความพ่ายแพ้อย่างใหญ่หลวงในยุทธการที่เอาสเทอร์ลิทซ์ ก็ทำให้พระองค์หันมาเป็นพันธมิตรกับฝ่ายนโปเลียน และรัสเซียหันไปทำการต่อสู้ย่อย ๆ ทางทะเลกับสหราชอาณาจักรระหว่างปี 1807 ถึง 1812 อย่างไรก็ตาม พระองค์กับนโปเลียนก็มีความขัดแย้งกันเสมอในเรื่องเกี่ยวกับโปแลนด์ ความขัดแย้งนี้ทำให้พันธมิตรรัสเซีย-ฝรั่งเศสพังทลายลงในปี 1810 และนโปเลียนก็กรีฑาทัพเข้ารุกรานรัสเซียในปี 1812 ซึ่งนำความพินาศย่อยยับมาสู่กองทัพของนโปเลียน จากการมีส่วนร่วมในการโค่นล้มนโปเลียน ทำให้รัสเซียได้ดินแดนในฟินแลนด์และโปแลนด์บางส่วนมา และพระองค์ยังได้จัดตั้งพันธมิตรอันศักดิ์สิทธิ์เพื่อหยุดยั้งกระแสการปฏิวัติในทวีปยุโรปซึ่งพระองค์มองว่าเป็นภัยคุกคามที่ชั่วร้ายต่อระบอบกษัตริย์ชาวคริสต์อันชอบธรรมในรัชสมัยของพระองค์ยังทรงยึดครองดินแดนได้อีกมายมาย อาทิ บางส่วนของจอร์เจีย, ดาจีสถานในปัจจุบัน และยังแย่งชิงอาเซอร์ไบจานมาจากเปอร์เซีย อย่างไรก็ตาม ทายาทของพระองค์ล้วนสิ้นพระชนม์ไปหมดซะก่อน ทำให้พระองค์สวรรคตโดยไม่มีรัชทายาท ทำให้บัลลังก์รัสเซียตกเป็นของพระอนุชาของพระองค์แทน ซึ่งก็คือแกรนด์ดยุกนีโคลัส